Radzenie sobie ze stresem

Według Lazarusa i Folkman radzenie sobie w sytuacji trudnej, czyli indukującej stres to dynamiczna relacja pomiędzy człowiekiem a otoczeniem, która to relacja oceniana jest przez jednostkę jako wymagająca wysiłku adaptacyjnego lub przekraczająca możliwości sprostania jej (sytuacja trudna). Jednostka i otoczenie wpływają na siebie nawzajem, a więc relacja ta ulega ciągłemu przeobrażeniu, gdyż zmiany zachodzą także w obrębie obydwu stron transakcji – przekształceniu ulega środowisko i pozostający w nim człowiek. Jednostka w zetknięciu z sytuacją dokonuje oceny pierwotnej i zadaje pytanie czym dla niej jest owo zdarzenie. Wynik tego wstępnego oszacowania może mieć trojaki charakter. Zdarzenie może być ocenione jako fakt bez znaczenia, albo jako korzystne lub wymagające wysiłku adaptacyjnego. W tym ostatnim przypadku mamy do czynienia ze stresem. Po ocenie pierwotnej następuje wtórna, w której człowiek zadaje sobie pytanie co może w danej sytuacji zrobić. Dokonane zostaje oszacowanie własnych możliwości: fizycznych, psychicznych i społecznych. Procesy oceny pierwotnej i wtórnej są współzależne i dokonują się niemalże jednocześnie. Jeżeli relacja jednostki z otoczeniem, w ocenie pierwotnej, oszacowana jest w kategoriach stresowych, to uruchomiony zostaje proces radzenie sobie. Ocena wtórna decyduje o doborze określonych działań związanych z radzeniem sobie. O ile stres nie ma charakteru chronicznego, proces radzenie sobie kończy się rozwiązaniem sytuacji stresowej.

Radzenie sobie ze stresem  wg Lazarus i Falkman to stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie lub tolerowanie zewnętrznych i wewnętrznych żądań, które oceniane są przez jednostkę jako obciążające lub przekraczające możliwości sprostania im. Zmienność charakteryzujące owe wysiłki decyduje o tym, że radzenie sobie jest procesem. Tak rozumiane radzenie sobie jest złożone i dynamiczne, zajmuje niekiedy długi czas (np. radzenie sobie z przewlekłą chorobą trwające latami ) i zmienia się w wymiarze czasowym, przy czym ważnym czynnikiem decydującym o przebiegu tych zmian jest rozwój sytuacji stresowej. Istotą sytuacji stresowej jest obecność wymagań zewnętrznych lub wewnętrznych, będących na granicy możliwości przystosowawczych człowieka lub przekraczających te możliwości, czemu towarzyszy odpowiednia ocena poznawcza oraz przeżycia emocjonalne, niekiedy bardzo przykre i burzliwe.
Sytuacja stresowa pobudza do aktywności ukierunkowanej na odzyskanie równowagi pomiędzy wymaganiami i możliwościami oraz na poprawę stanu emocjonalnego. Uwzględniony w definicji warunek obecności określonej oceny poznawczej sprawia, że formy aktywności pojawiające się w obliczu stresu automatycznie, bez pośrednictwa poznawczych procesów oceniających, nie są traktowane jako radzenie sobie.
Autorzy wyróżniają cztery zasadnicze sposoby radzenia sobie:
Þ poszukiwanie informacji,
Þ bezpośrednie działania,
Þ powstrzymywanie się od działania,
Þ wewnętrzne procesy regulujące emocje.
Lazarus i Folkman przypisują procesowi radzenia sobie dwie funkcje: instrumentalna, inaczej zadaniową, zorientowaną na problem, czyli na poprawę relacji podmiotu z otoczeniem, oraz funkcję samoregulacji emocji, która polega zwykle na obniżaniu przykrego napięcia i łagodzeniu innych negatywnych stanów emocjonalnych.
Na ogół ludzie stosują strategie, które pełnią obydwie funkcje jednocześnie. Funkcje te wspomagają się wzajemnie. Według Lazarusa i Suzan Folkman ocena sytuacji nie musi być realistyczna, a cel aktywności nie musi być uświadomiony, aby można było ja uznać za radzenie sobie. Pozwala to na uznanie mechanizmów obronnych, u których podłoża tkwi nieświadome zniekształcenie rzeczywistości, za formę radzenia sobie.