Narracyjna tożsamość pozwala jednostce zrozumieć siebie jako podmiot zmieniający się i podmiot w zmieniających się sytuacjach. Narracja jest historią zmienności mojego losu.
Gdy narracje dotyczą własnej osoby, to znaczy gdy tworzący narracje podmiot jest ich pierwszoplanowym bohaterem, mówimy o autonarracjach. Zazwyczaj są one opowieściami o podmiocie i jego partnerach, uwikłanych w jeden wątek narracyjny. W autonarracjach fakty dotyczące własnej osoby są doświadczane i zapamiętywane jako elementy określonej opowieści. Te fakty to nasze zachowania, cechy, sukcesy i porażki. Podobnie interpretowane są nasze relacje z partnerami. Doświadczamy własnych uczuć, motywów, planów jako składników określonych historii, a więc i własne życie odbieramy jako historię, w której coś robiliśmy, czuliśmy czy wyobrażaliśmy sobie.
W ramach rozwijającej się autonarracji lub w ramach refleksji nad nią próbujemy wyjaśnić własne zachowania, tłumaczymy się z nich, żądamy dla nich aprobaty.
Jednostka w swojej autonarracji jest bowiem głównym lub jednym z głównych bohaterów dziejącej się historii, a więc jej rozumienie siebie, swojej sytuacji, w tym także rozumienie własnych motywów, emocji, decyzji oraz działań i ich efektów są wkomponowane w treść opowieści. Fakt ten ma dwie podstawowe konsekwencje: po pierwsze kształtuje się narracyjna tożsamość bohatera, po drugie kształtuje się jego narracyjna motywacja.
Narracyjna tożsamość pozwala jednostce rozumieć siebie jako podmiot zmieniający się i podmiot w zmieniających się sytuacjach. Tożsamość w takim ujęciu nie jest więc katalogiem „cech przynależnych trwale mojej osobie”, ale historią zmienności mojego losu. Różna może być jej perspektywa czasowa – mogą to być historie życia lub historie ważnych dla danej osoby spraw rozciągniętych na przestrzeni dni, miesięcy czy lat. Poczucie narracyjnej tożsamości i jej stabilność nie wynika z niezmienności własnych atrybutów, ale ze zrozumiałego przebiegu ważnej dla jednostki historii, która ona przeżywa, i w ramach której dobrze rozumie swoje cechy, w tym również ich zmienność, a także dobrze pojmuje swoje postępowanie, jego motywy oraz reakcje innych wobec własnej osoby. Schematy autonarracyjne powodują powtarzalność lub ciągłość historii tworzących treść tożsamości.
Autonarracje jednostki sa nierozerwalnie związane z treścią autonarracji jej partnerów. Są bowiem historiami, w których zawsze występują inni, nawet jeśli są postaciami wyimaginowanymi przez podmiot. Określone interakcje miedzy postaciami autonarracji tworzą strukturą osobistych historii jednostki, zarówno historii jej życia, jak i bardziej zlokalizowanych w czasie historii jej ważnych spraw. Dlatego tez inni występujący w tych historiach, jeśli maja one sensownie przebiegać, musza odznaczając się określonymi cechami, a mianowicie cechami umożliwiającymi im bycie odpowiednimi bohaterami w odpowiednich historiach. Można więc oczekiwać, że jednostka będzie żywo zainteresowana kształtem tożsamości swych partnerów z autonarracji, będzie te tożsamości budowała i będzie dbała o zgodność miedzy partnerami w konstruowaniu historii, w których wszyscy uczestniczą.
Niezbędni dla urzeczywistniania się auronarracji sa nie tylko współpartnerzy, ale i szeroko rozumiana publiczność potwierdzająca atrybuty ważne dla narracyjnej tożsamości i tym samym umożliwiająca jednostce „bycie sobą” w historiach jej życia.
Autonarracje stanowią poznawczy kontekst działań jednostki. Narracyjna tożsamość wpływa na zachowania jednostki, ponieważ kształtuje rozumienie przez jednostkę jej celów, planów oraz otoczenia, w jakim próbuje je realizować. Autonarracja spełnia w tym wypadku podobna funkcje co narracje – stanowią sposób rozumienia świata. Ponieważ odnoszą się bezpośrednio do własnej osoby, są tez bardziej bezpośrednią przesłanką działania. Jednostka działa bowiem, opierając się na tym, co wie na temat rzeczywistości, w której działa. Wiedza o sobie jako aktywnym podmiocie toczącej się historii musi być szczególnie istotną przesłanką tego działania.
Tożsamość może być zatem spostrzegana jako uwewnętrzniona i ewoluująca historia życia, sposób opowiadania o sobie innym ludziom i sobie samemu poprzez opowiadanie lub zbiór opowiadań wypełnionych okolicznościami, scenami, charakterami, fabułami i tematami. Z tej perspektywy, historia życia może być postrzegana jako konstrukt psychologiczny, dostępny poprzez narracyjne metody, który funkcjonuje jako integralny aspekt osobowości (McAdams i zespół, 1997).
Więcej:
Trzebiński, J. (2002). Narracja jako sposób rozumienia świata.
